Istanbul'lu Kuş gözlemci olarak, merakımı gidermek üzere ,İstanbuldaki kuşevlerini tanıtan bir geziye katıldım .Genelde 18. yy veya 19. yy başlarında yapılmış cami ve küliyelerde görülen kuş evleri aslında o yıllarda mimaride bir akım olarak başlamış . Çoğu çiçek ve meyva ağaçlarıyla dolu bahçeleri olan yapılarda bu bahçelerden esinlendikleri de söylenir. Suluklar yaygın bir şekilde kullanılır. Kuşluk , Kuşkonu ,Kovuk , Kuş Köşkü veya Serçesaray şeklinde ağaçtan ,baca veya oluk ,iskele deliği ,portal şekillerde olanları da vardır. Saçakların altında veya kuşevinin kendi saçağının altında serçe evleridir.

Bunların arasında Güvercinlikler de yok değildir tabi. Güvercin gübresinin duvarlara zarar verdiği düşünülerek zamanımıza gelene dek bir kısmı da örtülmüş ve maalesef sıvanmıştır. Zaman ve olumsuz doğa koşullarını da unutmamak gerek . Fotoğraflarını paylaştığım kuşevleri sizleri de etkileyecektir mutlaka . Beni birçoğundaki ince el işleri oymalar dışında , bu küçük evlerin içine güneşin girebileceği ve aynı zamanda yağmurdan kardan korunabilecekleri düşünülerek ortaya çıkan tasarımlar hayal gücünün bilgece yansımaları olarak etkiledi. Yakınlarındaki portal sulaklar , veya yuvaya girmeden tüneyecekleri oyma aparatlar ,merdivenler , balkonlar .. Bir an kuşların uçtuğunu unutup alt ve üst kat arasında bağlantının neden olmadığını da tabiki düşünebiliyorsunuz. Hemen kendinizi toparlayıp kuşlar için bu fevkalade mimari tasarımlara kendinizi kaptırıyorsunuz.

Cumhuriyet dönemindeki kuşevlerinin en açık örneği Ankara Anıtkabir de kufeki taşından yapılmış bir kuş evidir . Ayrıca Istanbul Bağdat cad. 228 nolu ev ve 423 nolu dükkanda betondan örnekler vardır. Sadece bu ikisi değil tabi , diğer illerimizde Denizli Çivril ,Bursa ,Tarsus ,İzmir ,İnebolu Pembe Köşk olmak üzere diğer illerimizde de metal ve ağaçtan örnekler vardır .

Istanbulda en zengin kuşevi kolleksiyonu tartışmasız Ayazma Camiidir. Kuzey bakı dışında Güney ,Doğu ,Batı olmak üzere üç yöndede değişik mimari yapıda kuşevleri vardır . Büyük kapılarda da bu evlere raslanır. Bu yapıların çoğunda restorasyon olduğu için bazılarını gezemedik bazılarına uzaktan bakabildik.Yine Üsküdarda Valide Sultan ve Selimiye Camileri de güzel örneklerle doludur .İstanbul Büyükçekmece köprüsü üzerinde de vardır.

Yine Topkapı Sarayının Kuşhane taşlığına açılan Kuşhane ünitesi ve Dolmabahçe Saraylarında Kuşhane , Kuş köşkü ,Kuş Hastanesi ; Türk toplumunun doğa sevgisini , çevreye olan duyarlılığını yansıtır. Istanbul'a gelen yabancılar "dindarca güvercinler ve leyleklere olan hürmet " olarak yorumlarlar .

Bazı kiliselerde benzer yapılar varsa da aynı dönemde Osmanlı İmparatorluğu topraklarında olanlar tarafından inşa edilmiştir. Bizans zamanında ise dikdörtgen veya iskele deliği kovuklar bulunmaktadır sadece.

Kuş evleri daha çok Küfeki taşından yani Maktralı Kalker den oyularak yapılmışlardır . Kolay oyulabilen ve işlenebilen ocaktan işlenmeye geçene kadar mekanik özellikleri artabilen bir taştır. Bakırköy taşı da denir oradan çıkarılabildiği için. Görüldüğü gibi kubbeli alemli konsollu ,balkonlu merdivenli ,bodrum katlı ,iki katlı ,üç katlı gibi değişik mimarı yapıdadırlar. Yıldız şeklinde girişleri , sıklıkla cumbaları olan şirin minyatür yapılardır .

Sonuçta bu ince işleri yapan ustalar kuş sevgisiyle bütünleşen sanatlarını bugüne taşımışlardır. Yine de bu işin bir mimari akım olması ezelden beri olmaması bende biraz hayal kırıklığı yaratsa da bu ruh halimden hemen sıyrıldım . Ne mutlu ki bahçelerimizin konuklarını ağırlayanlar ,onlara yuva kurmak isteyenler olmuş .

Kaynak: Fest Travel kitapçığı ve turdaki Rehberimiz Faruk Pekin