COLLINS’İNKUŞLARINA DOĞRU.. III UZUN GÖLGELER ÜLKESİFİNLANDİYAve NORVEÇ

HUŞ ORMANLARINDAN ,GÖLLERE , TAYGALARDAN TUNDRALARA..

Elimizden düşürmediğimiz Kuş kitabımızın en merak ettiğim kuşlarına doğruyine bir gözlem gezisi yaptım. Bu defa önce Finlandiya ,sonra Norveç güzergahımdaydı..Bu geziyi de yabancı bir tur organizasyonu ile gerçekleştirdim. Çok şükür ki bir çok hayalimi gerçekleştirdiğim ,muhteşem bir gezi oldu. Olağanüstü güzellikte Huş ağaçlarının arasında ,bastığım toprak ,yastıkgibi yumuşakdolandım durdum.Kuş olarak ne gördüysem üreme formunda ve giysisinde gördüm.Kulaklı batağan’ı , Altın yağmurcun’uve Mahmuzlu çinteyi üreme giysisinde görmeye bayıldım.Ren geyiklerini yabanda izleyip ,evcillerinin de bol bol tadına baktık. Ben beğenmedim şahsen ama domuz eti seçeneğini elemek konusunda Somon balığı ve Reindeeretikesinlikle yardımcı oldu. Burada Hare diye bir memeli var. Brown ve Mountain Hare gördük.

Tüm gezide Norveç dahil 2500-3000 km. arası yol katettik.Güzergah Helsinki , Oulu(Baltık kıyısı) – Kuusomo (Rus sınırı), Ivalo , Vardo (Varanger fiyordu) , Ivalo, Oulu,Oulunsolo , Helsinkiidi.Ana yollar dışında bütün yollar toprak (track).. Erken kalkmak dışında çok konforlu bir gezi oldu.Kahve molaları ,öğle yemeklerinefisti. Ladin ve Huş karışık km2lerce göz alabildiğine bir orman içinde toprak yollar var.Bir girdiğimiz yola bir daha girmeden ve kaybolmadanhep aynı gibi görünen izlerde yol aldık. Finlandiya daki göl sayısı en küçüğü 200m genişliğinde olmak üzere 188 000 olduğunu söylediler..Nufus 5 milyonJHer gölde Altıngözler,çoğunda Kara gerdanlı dalgıçlar ,Kulaklı ,Kara ve Kızılgerdanlı batağanlar en güzel giysileri olan üreme giysilerinde ürüyorlar ..Terek düdükçünleri iseberbat bir tesisin bahçesinde ürüyor. Tarla kazları ve Boz kazlar çokça var.Geziye Kuzey kutup dairesine doğru çıkacağımız için kalabalık bir bavulla gitmiştim. Yazlık, kışlık, yağmur,çamuriçin çizme derken bavul doldu taştı. Ancak Avrupa’nın en sıcak baharına raslayan gezide Kutup dairesine 21.5 C derece ile girerken 26Cdereceyi de gördük. Şansımıza yağmur sadece dönüş yolunda biraz yağdı ve yine hava açtı.

Mayıs ve Haziran aylarında ,Kuzeyde güneş nerdeyse gece yarısıbatıyor, 03:00 de doğuyor. Battığı zaman bile aydınlık sayılır..Finlandiyaya Uzun Gölgeler Ülkesi diyorum.Ağaçların veya sizin gölgeniz o kadar uzuyor ki inanılmaz. 18 saat gözlem yaptığımız gün oldu. Akşam yemeğinden sonra da kuşa gittiğimiz gün oldu.Kuşlar hiç uyumuyor desek doğru olur..Gece 22:30 da Orman horozlarını lekte izledik. Kuşun saatini , alışkanlıklarını ,yuvasını ,beslenme alanınıbilen aynen bizimki gibi bir rehberle gezmek gerekiyor.Finlandiya; bakımlı doğa koruma alanları dolu.Yine hayallerimden biri de Taygalar içinde olmaktı ki inanılmaz alanlar..Hayran kaldım Taygalara..Tabiki Tayga çütresine.Norveç’te Tundralar muhteşemdi. Mahmuzlu çinte ,Korsan martıların kütü ,uzun kuyruklusu ,arctic i buralarda ürüyor.

Kuş RehberimizFinlandiyalı’ydı. Son derece deneyimli olmasına rağmengezide her an ülkemiz rehberlerinin haline şükretmesi gerektiğini düşünmekten kendimi alamadım.Nerdeyse Finlandiya’da2km.de1 kuş görebilirsiniz. Hatta bazen daha uzun mesafelerde..Alan o kadar büyük ve her taraf yiyecek dolu olduğu için görünmüyorlar. Hatta Mavi Kuyruklu bülbülü (Red Flanked bluetail ) duyup göremediğimiz için 3 gün aynı alanagittik.Grupta son derece deneyimliİngiliz ,Fransız kuşçular olduğu halde..Sonunda bu müthiş güzeli 2 birey gördük görmesine fakatkaç kez ormandaki tepeye tırmandığımızı hatırlamıyorum..Rehberin bu kuşları n yerlerini bilmesi en büyük avantajımız oldu. Bana göre Rehbersiz bir Finlandiya zaman kaybı olur ve hiçbirşey göremezsiniz. Göller ise kuş gözlemi yönünden tek kurtuluş alanlarıJIvalo’da kaldığımız otelin arkasındaki gölde Kadife ördek’i dinledik örneğin.. Her şeye rağmenhemen hemen bütün hedef türleri gördük.

Norveç’te habitat tekrar değişti. Tundralar başladı..Kuzey buz denizinde Puflalar her yerde.Tekneyleçıktığımız adada yine hayallerimden çoğu gerçekleşiyordu.Kitti-wake! kitti-wake! Ortalık inliyordu. Usturagagalar,Alkler ,Kara alkler,Kalın gagalı Alkler,Tepeli karabataklar ve Denizpapağanlarıve adanın tepesinde Kaya incirkuşu(Rock pipit ).Bütün bu kuşların arasından yürümek, onlara 3 m.den daha yakın olmak harikaydı..Kuzey Buz denizi bize görmek istediğimiztüm türleri cömertçe verdi. Kral pufla,Kara gözlü pufla,gagası dürbünle bile fark edilen Beyaz gagalı Dalgıç (White billed diver),Mor kumkuşları..Bütün korsan martılar tundrada ürüyor. Temmick stintin ürediği alanlar,Sürmeli kum kuşu (Broad billed sandpiper),üreme giysisinde Büyük kumkuşlarıharikaydı,Dağ cılıbıtları,ördekler ve her yerdeAkkuyruklu kartalve yavruları..En güzeli 11 döğüşken kuşu lekte izledik.Unutulmayan bir andı. Falezin üzerinde gezindik durduk..30 yeni türle döndüğüm gezide en çarpıcı olay kuşlarımızın çoğunuüreme giysisinde üreme alanlarında görmem oldu..Onları ülkemde gözlediğimde nereye gittiklerini artık net olarak biliyorum. Üç kuşun Finlandiya dilinde adını öğrendim: Baykuş = Pöllö;Turna=Kurki ;Huş isketesi =Urpiainen ..Ayrıca Nehir=Joki ;Göl =Jarve ;Dağ= Vuori..Neden öğrendin derseniz etraf Jarve ve Joki den geçilmiyorda ondan ..Gelelim kuşlara:

KARTAVUĞU (Willow ptarmigan)Collins sayfa 49: Hiç yorulmadığımız bir kuş oldu. Bu kuşlar aniden yerlerinde öterek yukarı doğru sıçrıyorlar . Kartavuğu da bize aniden öyle yaptı. Sonra45 dakika aynı alanda onu izledik. Dağ huşağaçlarının arasına girip yerde köklerle besleniyor. Sonra ortaya çıkıp yer değiştiriyor .(F)

DAĞKARTAVUĞU(Rock Ptarmigan) Collins sayfa 49:Norveçten tekrar Finlandiyaya dönüş yolunda gördük fakat zor oldu. Bir tabiat parkının (SAARİSELKA – KIILOPAA)içinden yükselerek yürümeye başladık .Tepeye vardığımızda dağılıp kuşu aramaya başladık. Kuş sadece bana kertikti.Dağ cılıbıtlarını izliyor vakit geçiriyorduk. Ben diğer tarafa yürümeye başladım İskoçyalı gözlemci o taraftaydı bana buralara baktım yok dedi. İyi dedim başka bir yerde görürüm artık ve döndüm. Döner dönmez ka kakaka!! diye bir çığlık ve bembeyaz kanatları gördüm amahangi kartavuğu demeye kalmadı önümüzdeki sırtta yer alan kayanın üzerine konup poz vermeye başladı. .(F)

BÜYÜK ORMAN HOROZU(CAPERCAILLIE)Collins sayfa 51: Bu sayfada ne varsa aynı yol üzerinde bittiJBizimki hariç tabi. Önce dişiyi yolun üzerinde gördük. Gerçekten iri ve gerdanı kızıl ,Orman horozu dişisinegöre. Yola devam ettik 10 dakika sonra da erkeğine rasladık.Son derece kavgacı bir tip.Bizim arabayla bile gelip kavga ettiJİki ayrı gün ayrı yerlerde gördük. .(F)

ORMAN HOROZU(BLACK GROUSE)Collins sayfa 51:Her yerde görülebiliyor. 6 gün kaydımız var.En güzeli gece lekte 8 bireylik bir lek grubu görmemiz oldu . Kuyrukları açılınca bembeyaz görünüyor. .(F)

FINDIK TAVUĞU(HazelGrouse)Collins sayfa 51:Aynı yol üzerinde en önce bu kuşu gördük. Hem de erkek ..Gıdısı simsiyah! Benim hayal türlerimden biriydi. Bir kez gördük. .(F)

SARI GAGALI DALGIÇ(Yellow billed diver)Collins sayfa 63: Bu çok merak ettiğim dalgıcı tam 3 kez Kuzey buz denizinde ayrı koylarda gördük.Zaten gagayı dürbünle bile farkedersiniz.(N)Böylece 5 dalgıç türüm de bitmiş oldu.

KRAL PUFLA(King eider)Collins sayfa 37:Bu kuş için rehber nokta atışı yaptı. Kumda dinleniyordu dişiyle birlikte ve puflaların arasındaydı. Sonra suya indiler. Diğer puflaların dişilerine sataştı fakat bu arada kendi hanımına da bir erkek Pufla yanaşmaya başlayınca vazgeçip hanımın yanına gittiJAkıllı yani.. .(N)

KARA GÖZLÜ PUFLA(STELLER’S EIDER)Collins sayfan 37:Üreme giysisinde erkek birey. Nıorveç’tei ilk baktığımız koyda rehberin yönlendirmesiyle gördük.Nefis bir üreme giysisinde erkek birey.Yine bu da Puflalarla takılıyordu. Hayallerim bir bir gerçekleşiyordu.. .(N)

KUTUP FIRTINA KUŞU(NORTHERN FULMAR)Collins sayfa 69:Uçuşuna bayıldım. Fakat sadece düz değil iri dalgalar şeklinde denizin üzerinde uçuyor. Yaklaşıyor sonra uzaklaşıyor yine yaklaşıyor.. .(N)

PAÇALI ŞAHİN(Rough-legged buzzard):Özel olarak yazmam gerek .Göçde geçiyorlardı.10 kadar gördük ve sonra her gün rasladık. Kesinlikle aralarında normal şahin yoktu. Çok ilginçtir ki herbiri Paçalı şahin.. Norveç tundralarında.. .(N)

MOR KUMKUŞU(PURPLE SANDPIPER)Collins sayfa 149:Kayaların üzerinde uçuyor ve besleniyor.Önceleri hareketli olarak iki ayrı yerde izledim. Hamningberg de ise koyda 3 birey besleniyordu. Tam bana 7 m. mesafedeJ.(N)

UZUN KUYRUKLU KORSAN MARTI(LONG TAILED SKUA);KÜTKUYRUKLU KORSAN MARTI(POMARİNE SKUA):Bu iki tür bana yeni tür. Doya doya izlemek kısmet oldu. Tundrada ürüyorlar. Yerdeyumurtanın üzerindeler. Karada uçuyorlar.Uzun kuyruklu korsan martılar çok güzel kuşlar. .(N)

Arctic skuayı hiç yazmıyorum etraf onlarla doluJ.(N)

KUTUP MARTISI( GLAUCOUS GULL)Collins sayfa 195:İkinci yaz olabilir .Fotoğrafı var.Norveçte limanda duvarın üzerindeydi. Başka hangi martılar var derseniz,Kara ayaklı çok fazla ,Karabaş martı,Küçük martı,Kuzey gümüş martısı,küçükgümüş martıları ve de Büyük kara sırtlı martıları gördük. Küçük martılar üreme giysisinde harikaydı. .(N)

KARA SIRTLIMARTI BALTIC FORMU yani fuscus fuscus(BALTIC GULL)Collins sayfa 191:Bu formu gördükten sonra daha iyi ayıracağımı düşünüyorum. Zaten sadece bu formu vardı. .(N)

KUTUP SUMRUSU(ARCTIC TERN) Collins sayfa 201:Gözünüz alışınca Sumrudan kolayca ayırabiliyorsunuz.Kafaları daha kısa olunca kuyrukları daha uzun geliyor. .(N)

KALIN GAGALI ALK (BRÜNNICH’S GUILLEMOT)Collins sayfa211:Guillemot larıKanada da bolca gördüğümden buraya yazmıyorum.Çok fazla sayıda burada da varlar.AncakKalın gagalı alkler bana yeni türdü.Normal Alklerin arasından dikkatle ayırmak gerek. Gözledikçe ayırabiliyorsunuz. Adadaher yer onlarla doluydu. .(N)

DENİZPAPAĞANI (ATLANTIC PUFFIN)Collins sayfa 209: Hayallerimin ilk sırasında yer alan tür! Saatlerce üzerimden bir bir uçup geçtiler.Artık yuvalarını davranışlarını uçuşlarını haklarında çok şeyi biliyorum. .(N)

USTURAGAGA (RAZORBILL) Collins sayfa 211:Usturagagalaryine adada her yerdeydi. Görmeyi hayal ettiğim kuşlardan biri. Ayırmak çok kolay güzel kuşlar. .(N)

URAL BAYKUŞU( URAL OWL)Collins sayfa 225(URAL PÖLLÖ): Norveç’e giderken yuvadaydı ,dönüşte ise ağaçta gördük. Kocaman bir baykuş. .(F)

SERÇEBAYKUŞU(PYGMY OWL)Collins sayfa 227: Birden fazla yuvasında gördük. Çok çirkinJAyrıca Paçalı baykuş da her yerde var. .(F)

ÜÇ PARMAKLI AĞAÇKAKAN( THREE-TOED WOODPECKER)Collins sayfa247: Kafası sarı sırtı beyaz yani tridactylus olan kuzey Avrupa türünü gördük. Bir hayalim daha bittiJAyrıca Karaağaçkakanlar..

KAYA İNCİRKUŞU(ROCK PIPIT )Collins sayfa265: Kuşların adasında tepede..

MAVİ KUYRUKLU BÜLBÜL(RED FLANKED BLUETAİL)Collins sayfa 279:Yine bir hayalim daha sona erdi ancak çok zorladı rehberi.. Ağaçların arasından yürüyerek yükseldik küçük bir açıklıkta bekledik.Bu aradaen güzel Mavigerdanlar ,İpekkuyruklar gördük.(F)

TEPELİ BAŞTANKARA(CRESTED TIT) Collins sayfa 345:Hayallerimden biri daha ! Çok hareketli ve son derece güzel bir kuş.Hayal ettiğim kadar varmış! (F)

DAĞ BAŞTANKARASI( WİLLOW TIT)Collins sayfa 345:Bu kuşu sadece ben gördüm beyazı o kadar çok ve parlak ki gıdısındaki siyahı anca görüyorsunuz.Göründü ve birden kayboldu. (F)

SİBİRYA BAŞTANKARASI (SIBERIAN TIT) Collins sayfa 345: Bu kuşu yuvasına gelirken gösterdi rehber .Yuvada fotoğraf çekildi. Fakat arka arkaya çekenlere o kadar kızdı ki hemen grubu uzaklaştırdı. Arabada yuvasına dönecekmi diye bekledi ve döndükten sonra hareket ettik. (F)

SİBİRYA ALAKARGASI (SIBERIAN JAY)Collins sayfa:363: Yine bir hayalim daha bitti. Önce çok uzaktasedir ağacının en tepesinde gördük. Sonra başka bir gün Yol kenarında yakın gördük. Çok güzel bir rengi var.Hayran oldum. (F)

HUŞ İSKETESİ (COMMON REDPOLL)Collins sayfa379 ( URPİAİNEN): Huş ormanları olur da kuşumuz olmaz mı . Ötüyor geçiyor gidiyor. Yakalamak ne mümkün.Bir kahveye götürdü rehber. Kahveni içerken oradaki feeder’a geliyorlar. Herkes fotoğraf çekti. Böyle keyifli bir kahve hatırlamıyorum! (F)

TAYGA ÇÜTRESİ(PINE GROSBEAK)Collinssayfa 385:Turun olmazsa olmaz türleri tabii.. Bu da aynı kahveye bizimle kahve içmeye geldiJ(F)

KUTUP İSKETESİ (ARCTIC REDPOLL )Collins sayfa 379:Yine turun olmazsa olmazı ..O da aynı kahveye geldi. Ayrıca diğerbiryerde daha gördük. Ancak burada tanımlı oldu. Kuyruk altını net gördük. (F)

KÜÇÜK ÇİNTE (LITTLE BUNTING):Bu kuşu bizde görmek kısmet olmamıştı. Burada kertik gerçekleşti. Birden fazla gördük. (F)

MAHMUZLU ÇİNTE (LAPLAND BUNTING): Bana yeni tür değildi .Erkek üreme formunda kur uçuşu yaptı gözlerimi alamadım!Birden uçarakyükseliyor ,yukardan öterek dalgalana dalgalana iniyor.. Üreme giysisinde süperdi!(N)

YEŞİLİMSİ SÖĞÜT BÜLBÜLÜ(GREENISH WARBLER)Collins sayfa 333:Kazakistan da da gördüğüm bu kuşu Finlandiya dada görmek kısmet oldu. Belki alttürleri farklıdır. (F)